Jak Airbus A330 MRTT pomaga zapewnić bezpieczeństwo i wsparcie
Co sprawia, że A330 MRTT jest tak wyjątkowy? Pionierskie innowacje w zakresie tankowania w powietrzu, podwójne zastosowanie europejskiej technologii w domenie cywilnej i wojskowej oraz strategiczna autonomia, jaką zapewnia swoim użytkownikom, stanowią o popularności tego samolotu na świecie.
Ponad sto lat temu dwa dwupłatowce DH-4B Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych przeprowadziły pierwsze udane tankowanie w powietrzu. Według historyków lotnictwa, porucznik Virgil Hine i porucznik Frank W. Seifert w tankowcu musieli ręcznie opuścić 15-metrowy przewód podczas lotu w formacji - niezwykle ryzykowny manewr. W międzyczasie kapitan Lowell H. Smith i porucznik John P. Richter w odbierającym paliwo samolocie byli w stanie chwycić przewód i podłączyć go, przetaczając około 284 litrów paliwa.
Od pionierskich lotów w 1923 roku do dziś.
Podczas pierwszych tankowań setki litrów paliwa zostało przetoczone albo za pomocą sztywnego przewodu teleskopowego przy prędkości do 4500 litrów na minutę, albo przewodu giętkiego z koszem - 1500 litrów na minutę. Wraz z wprowadzeniem Airbusa A330 MRTT na rynek, który był zdominowany przez amerykańskich producentów do końca XX wieku, obecnie liderem technologicznym jest Europa. Samolot-cysterna jest w stanie zatankować 25 różnych typów samolotów i zapewnić siłom powietrznym możliwość działania na dystansie do 16 000 km.
Samolot, który może dotrzeć do każdego zakątka świata
Tankowanie w powietrzu utorowało siłom powietrznym drogę do zwiększenia zasięgu i potencjału strategicznego. Obecnie A330 MRTT wspiera kluczowe misje, począwszy od projekcji siły w powietrzu, szybkiego rozmieszczania wojsk i transportu ładunków, po ewakuację lotniczą i pomoc humanitarną.
Stojąc na ramionach gigantów
„Dwa samoloty lecące na wysokości 20 000 lub nawet 30 000 stóp z prędkością około 800 km/h, zbliżają się do siebie, aż znajdą się w odległości około 20 metrów. Z tankowca zostanie wtedy wysunięty sztywny lub giętki przewód, a następnie podłączy się do niego sonda drugiego samolotu. Tankowanie w powietrzu to niesamowity wyczyn lotniczy, ale technologicznie przeszliśmy długą drogę” - mówi Juan Cabrera García, inżynier ds. testów w locie i operator testowy tankowania w powietrzu w Airbus Defence and Space.
Rozwój sztywnego przewodu teleskopowego A330 MRTT, który jest obsługiwany z konsoli umieszczonej w kabinie za pilotem, był kluczowy dla programu. „W Airbusie 20 lat temu nie mieliśmy doświadczenia w tankowaniu w powietrzu za pomocą przewodu sztywnego. Od czasu pierwszego eksperymentalnego tankowania w 2007 roku opracowaliśmy pierwszy w 100% elektryczny system teleskopowy i pierwszy zdalny system wizyjny 3D o wysokiej rozdzielczości, który wyznaczył również punkt odniesienia dla innych systemów wizyjnych” - mówi Cabrera.
Ten układ kamer został niedawno zmodernizowany z wykorzystaniem najnowszej techniki kamer i czujników zarówno dla operacji z przewodem sztywnym, jak i elastycznym, w tym funkcji ukrytych dla pierwszego z tych rozwiązań. „Dzięki temu tankowanie w nocy może przebiegać bez widocznego oświetlenia zewnętrznego, a operacja ta może być wykonywana przez odbiorcę paliwa z wykorzystaniem gogli noktowizyjnych” - mówi Cabrera. „To wszystko zmniejsza wykrywalność MRTT”.
"W przypadku A330 MRTT prawdziwe jest stwierdzenie, że stoimy na ramionach gigantów. Wszystko zaczęło się 20 lat temu, gdy grupa odważnych i utalentowanych ludzi opracowała pierwszy w historii Airbusa system do tankowania w locie, na ówczesnym rynku jednego dostawcy. Niewielu mogło sobie wyobrazić, że A330 MRTT stanie się wiodącym samolotem-cysterną na świecie”. María Ángeles Martí, dyrektor ds. tankowców i konwersji w Airbus Defence and Space
Airbus A330 MRTT może tankować inne samoloty za pomocą przewodu giętkiego z koszem(pokazane wyżej tankowanie Eurofightera),sztywnych systemów tankowania, lub też specjalne gniazdo w płatowcu do tankowania dużych samolotów wyposażonych w sondę, takich jak A400M.
Przełomowa innowacja z automatycznym tankowaniem w powietrzu
Cabrera był zaangażowany we wszystkie kampanie prowadzące do opracowania i certyfikacji pierwszego na świecie automatycznego tankowania w powietrzu (A3R) przy użyciu systemu sztywnego przewodu na A330 MRTT w 2022 roku. „Tankowanie w powietrzu za z wykorzystaniem odrzutowej cysterny rozpoczęło się w latach 60. i praktycznie nie zmieniło się przez dziesięciolecia. Operator był wymagany podczas wszystkich faz tankowania, bez lub z minimalną automatyzacją. Dzięki A330 MRTT udało nam się zautomatyzować niektóre z tych faz, te najbardziej krytyczne i istotne” - wyjaśnia.
Automatyzacja złożonej operacji, takiej jak tankowanie, ogranicza czynniki ryzyka, takie jak umiejętności operatora, jego wyszkolenie, zmęczenie, stres lub turbulencje. „System A3R zawsze działa na tym samym poziomie i zwiększa bezpieczeństwo. Przekracza wydajność przeciętnej operacji ręcznej” - mówi Cabrera, dodając, że zespoły inżynierów Airbusa już pracują nad dodaniem automatycznych możliwości dla operacji z elastycznym przewodem i koszem. Ostatecznym celem jest opracowanie w pełni autonomicznej zdolności [A4R ], której koncepcja działania została już zademonstrowana w locie.
W marcu 2025 r. Airbus zakończył testy certyfikacyjne systemu automatycznej obsługi nocnej A330 MRTT. Końcowe próby mające na celu potwierdzenie kompatybilności z tankującymi samolotami Singapurskich Sił Powietrznych odbędzie się wiosną tego roku i będzie ostatnim etapem przed certyfikacją.
Od cywila do wojska: znaczenie technologii podwójnego zastosowania
Innowacja jest siłą napędową postępu, a jednym z obszarów, w których jest to widoczne, są technologie podwójnego zastosowania płynnie łączące domeny cywilne i wojskowe. Ta dwoistość była wspólnym mianownikiem sukcesu A330 MRTT, który osiągnął udział w rynku na poziomie ponad 90% (poza USA).
Samolotem tym lata dziesięciu użytkowników i 15 krajów: Australia, Francja, złożona z sześciu państw NATO grupa wykorzystująca wspólną flotę MRTT (Niemcy, Holandia, Luksemburg, Norwegia, Belgia, Czechy), Arabia Saudyjska, Singapur, Korea Południowa, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Wielka Brytania, Hiszpania i Kanada, która już eksploatuje A330-200, który zostanie przekonwertowany na cysternę.
„Ten program jest doskonałym przykładem pomysłowości lotnictwa cywilnego wykorzystanej na potrzeby obronności” - mówi Guillaume Duchemin, szef działu wojskowych wersji samolotów w Airbus Commercial Aircraft.
Pierwotnie zaprojektowany jako komercyjny samolot pasażerski, A330 jest dwusilnikowym odrzutowcem, który jest używany przez linie lotnicze na całym świecie. Dotychczas zamówiono ponad 1 800 samolotów tego typu.
Po dziewięciomiesięcznym procesie konwersji w zakładach Airbusa w Getafe w Hiszpanii, obejmującym około 50 000 modyfikacji samolotu i 100 000 godzin pracy, A330 zostaje przekształcony w wielozadaniowy samolot transportowy. „A330 MRTT symbolizuje wyżyny, jakie firma może osiągnąć, maksymalizując umiejętności swoich pracowników i wykorzystując synergie między działami firmy” - mówi Duchemin.
Kolejną przełomową ewolucją będzie A330 MRTT+, w którym bazowy samolot A330-200 zostanie zastąpiony przez A330neo (A330-800). Pozwoli to na redukcję spalania paliwa przez samolot-cysternę oraz zwiększenie jego zasięgu lub ładowności. Co więcej, Airbus pracuje nad ulepszeniem systemów walki elektronicznej i łączności.
W dłuższej perspektywie celem jest rozszerzenie roli wojskowej samolotu. Wiedza i doświadczenia z procesu konwersji A330 MRTT będą cenne dla nowych zastosowań wojskowych, które Airbus bada, takich jak zmilitaryzowana wersja A321XLR do patroli morskich. „Zarówno zespoły odpowiedzialne za lotnictwo pasażerskiej, jak i wojskowe, dzielą to samo zobowiązanie do dalszego rozwoju produktu. Wspólnie czekamy na pomyślną przyszłość”, podsumowuje Guillaume Duchemin.
Caption: W lutym 2025 r. Francuska Agencja Zamówień Obronnych (Direction Générale de l'Armement) podpisała umowę z Airbus Defence and Space jako głównym wykonawcą, we współpracy z Thales, na badanie oceny ryzyka przyszłego programu morskich samolotów patrolowych, który miałby być oparty na Airbusie A321XLR.
